بررسی خروج سرمایه از کشور توسط مؤسسات مهاجرتی
سراب کوچ
شیدا ملکی- آسمان همه جا همین رنگ است یا می‌شود به دنبال وسعت آبی فیروزه‌ای راهی دیاری تازه شد. جذابیت‌های زندگی از دوران پارینه‌سنگی تا امروز آنقدر گسترده بوده و هست که انسان به واسطه انسان بودنش همواره به دنبال یافتن زمینی حاصلخیزتر و آسمانی پربرکت‌تر راهی دیارهای تازه می‌شود؛ مسیری طولانی و گاه کوتاه. مسیری که همواره مبهم بوده است و امروز هم اگرچه دانش انسانی گسترده و توسعه‌یافته شده است اما همچنان تونلی مبهم و تاریک است. گذر از تونل تاریک مهاجرت گذشته از همه حواشی آن بی‌شک نیازمند چراغی است تا مسیر را روشن کند. وسعت این نور گاهی تا مقصد است و گاه فقط چند قدم بعد روشن می‌شود.
موسسات مهاجرتی که مانند قارچ‌های سمی در پی صاعقه خواست‌های اجتماعی رشد کرده‌اند گویا قرار است چراغ راه را به دست جوانانی بدهند که به دنبال لمس زندگی قدم در تونل تاریک مهاجرت گذاشته‌اند. این موسسات هزاران چراغ کوچک و بزرگ کنار هم ردیف کرده‌اند و برق ستاره‌گون همین چراغ‌های اغواگر جرقه‌ای می‌شود برای آغاز سفر. کافی است تصور زندگی در سرزمینی تازه با آسمانی دیگرگونه از ذهن‌تان عبور کند. انگشت‌هایتان هنوز روی صفحه کلید کامپیوتر نام کشور مقصد را تا پایان تایپ نکرده، راه‌های مهاجرت به آرزوهایتان جلوی چشمتان صف می‌کشد.
پس‌اندازی که به باد می‌رود
خرید ملک در ترکیه، سرمایه‌گذاری در گرجستان، ادامه تحصیل و طی مدارج عالی تحصیلی در آلمان، اشتغال در استرالیا و هزاران راه تازه‌تر برای رسیدن به دنیایی دیگرگونه جلوی چشمتان برق می‌زنند. اولین لینک که باز می‌شود هزاران نکته ریز و درشت جذاب درباره کشور مقصد ردیف می‌شود. از اینترنت پرسرعت تا آب و هوای مناسب برای زندگی مخاطب را مجاب به پیگیری‌های بیشتر برای زندگی در سرزمینی دیگر می‌کند.
پس‌انداز چندین ساله خانواده گاه می‌شود مهم‌ترین و اصلی‌ترین سرمایه‌ای که در اختیار دارد و تسلیم آژانس‌های مسافرتی می‌کند. خرید ملک در ترکیه در حال حاضر دست‌یافتنی‌ترین مسیری است که حتی مشاوران املاک هم به مردم پیشنهاد می‌کنند تا اقامت ترکیه را به سادگی کسب کنند. این مسیر اما همچنان خیلی روشن نیست. افراد هر آنچه در دست دارند به امید خرید ملک راهی حساب‌های بانکی سرمایه‌داران در ترکیه می‌کنند و در نهایت آنچه دیگر دست‌یافتنی نیست سرمایه‌ای است که نه تنها وارد چرخه اقتصادی کشور نمی‌شود بلکه ضربه‌ای مهلک به اقتصاد و البته انسجام اجتماعی وارد می‌کند.
موسسات لوکس بی‌هدف
سرمایه و پس‌انداز جامعه به ساده‌ترین شکل ممکن با تبلیغات اغواگرانه موسسات مهاجرتی از کشور خارج می‌شوند. این خروج سرمایه گسترده توسط موسساتی انجام می‌شود که نه تنها سرمایه‌گذارانی غول‌پیکر نیستند بلکه فقط و فقط درصد سود مالی خود را مورد توجه قرار می‌دهند. بر اساس اطلاعاتی که موسسات املاک ارائه می‌دهند شاید با پرداخت رقمی معادل ۵۰۰ میلیون تومان می‌توان اقامت کشور ترکیه را به دست آورد. البته دور از ذهن نیست که ماجرای ترکیه نیز چندی بعد به سرنوشت گرجستان دچار شود و زندگی همه افردی که با امید زندگی بهتر زندگی خود را از دست دهند.
پنهان شدن زیر چتر قانون
علی صابری، حقوقدان و وکیل دادگستری پیرامون عملکرد موسسات مهاجرتی و صداقت آنها در مسیر قانون به «جهان صنعت» می‌گوید: نفس جریان انجام امور مهاجرتی و پیگیری این موضوع از سوی موسسات حقوقی می‌تواند غیرقانونی نباشد. به هر روی همان گونه که موسساتی شرایط و مسیر سفر را برای افراد تسهیل می‌کنند، این امکان هم وجود دارد که شرایط مهاجرت را نیز فراهم کنند. اما کشف سره از ناسره در بین این موسسات فقط زمانی میسر خواهد بود که نتیجه نهایی را به عینه مشاهده کنیم.
صابری در ادامه افزود: این مساله تنها از آن جهت به شکل کامل غیرقانونی است که موضوع مهاجرت را به طور کلی غیرقانونی فرض کنیم. حال آنکه بر اساس قانون اگر فردی بدون رعایت رفع تشریفات قانونی از ایران خارج شود، کماکان تابعیت ایرانی خواهد داشته و حتی در صورتی که تابعیت چندین کشور دیگر را اخذ کند، تابعیت ایرانی او در راس قرار خواهد گرفت. از همین روست که نمی‌توان عملکرد موسسات مهاجرتی را بر اساس نص صریح قانون غیرقانونی تعریف کرد.
لجاجت با وکلا
این وکیل دادگستری اما فروش ساندویچ را به عنوان یک رفتار اجتماعی قانونی مثال زد و افزود: فروش ساندویچ در هیچ یک از بندهای قانونی کشور غیرقانونی نیست اما رستوران‌های سطح شهر برای انجام امور خود باید مراحلی قانونی را طی کنند و بعد از ثبت قانونی اقدام به فروش محصول خود کنند. امروز اما هیچ ضابطه روشنی برای عملکرد موسسات مهاجرتی مطرح نشده و افراد به ساده‌ترین شکل ممکن امکان کسب مجوز موسسه حقوقی را خواهند داشت.
به گفته او در حال حاضر موسساتی مشغول به فعالیت هستند که عملکرد آنها به هیچ عنوان روشن نیست. جالب است بدانید صاحبان این موسسات گاهی هیچ دانش حقوقی ندارند و البته برای پیگیری امور حقوقی خود به راستی وکلای تازه‌کار را استسمار می‌کنند. واقعیت این است که سیستم قانونگذاری و اجرایی گاه در مسیر لجاجت و به دلیل چالش‌هایی که با وکلا دارد این مجوز‌ها را صادر می‌کند.
صابری با تاکید بر تبلیغات گسترده و عوام‌فریبانه چنین موسساتی گفت: متاسافانه ثبت این موسسات توسط ثبت شرکت‌ها انجام می‌شود و اتفاقا در ردیف افتخارات صادرکنندگان مجوز قرار دارند. بدیهی است شهروندان برای پیگیری امور مهاجرتی خود باید از صحت عملکرد موسسه مهاجرتی اطمینان حاصل کنند اما این موضوع باری از دوش مسوولانی که نسبت به موضوع بی‌اهمیت هستند کم نمی‌کند. رشد قارچ‌گونه این موسسات حاصل سهل‌انگاری، بی‌احتیاطی و حتی رفتار غیرحرفه‌ای اما عامدانه افرادی است که نسبت به سرنوشت مردم بی‌توجه هستند.
قربانیان تاجران زندگی
همه مشکلات حاصل از عملکرد موسسات مهاجرتی همچنان ادامه دارد و شهروندان قربانی سودجویی تاجران زندگی می‌شوند. چندی پیش تب تند مهاجرت به سمت گرجستان تا جایی پیش رفت که یوسِبْ چاخْواشْویلی سفیر گرجستان در ایران رابطه هشداری جدی داد و طی سخنانی در رابطه با سخت‌تر شدن شرایط اخذ اقامت در گرجستان گفت: «دولت گرجستان دیگر به این سادگی بابت خرید مسکن اقامت نمی‌دهد. به هیچ کسی نمی‌دهند نه فقط به ایرانی‌ها. یعنی چنانچه یک شهروند خارجی فقط یک منزل با قیمت بیش از ۳۵ هزار دلار خریداری کند و فعالیت اقتصادی دیگری انجام ندهد نمی‌تواند اقامت خود را تمدید کند.»
این موضوع اما در حالی است که اگر همین حالا کلمه مهاجرت را در گوگل سرچ کنید، «مهاجرات به گرجستان» همچنان در ردیف پربازدیدترین‌ها قرار دارد. سیل عظیم مشتاقان مهاجرت موجب شده است تا برخی از افراد و شرکت‌های ایرانی سودجوی مقیم گرجستان به منظور کسب سود بیشتر برای ارائه خدماتی همچون فروش و یا اجاره منزل، اخذ اقامت و یا تاسیس شرکت در معرفی ظرفیت‌های گرجستان به مردم ایران اغراق کرده و تمامی حقایق را بازگو نکند. آنها نه تنها همه آنچه باید را منعکس نمی‌کنند بلکه تبلیغات دروغین فراوانی را آغاز کردند.
هشدارهای بی‌حاصل
بر اساس همین تبلیغات گسترده و در جست‌وجوی بهبود شرایط و زندگی بهتر، بسیاری از مردم به امید آینده‌ای ایده‌آل و غافل از مشکلات بعدی، گرجستان را به عنوان محل اقامت انتخاب کردند، در صورتی که اگر هموطنان فقط به برخی از این واقعیت‌ها و تذکرات مسوولان دولتی و غیردولتی مربوطه توجه می‌کردند، به طور حتم در انتخاب خود تجدیدنظر می‌کردند.
نکته قابل توجه اما این است که همواره تذکراتی جدی از سوی مسوولان در این حوزه بیان شده است. برای مثال جواد قوام شهیدی سفیر ایران در گرجستان در فروردین ماه سال گذشته و پیش از شدت گرفتن موج استقبال برای اقامت در گرجستان اظهار کرد: «خرید ملک در گرجستان لزوما تضمینی برای اخذ اقامت طولانی‌مدت این کشور نیست. ایرانیانی که اقدام به خرید ملک در گرجستان می‌کنند، ابتدا اقامت (روادید) یک‌ساله به آنها اعطا می‌شود اما این به معنای تضمین اقامت این افراد در سال‌های بعد نیست. مگر آنکه فرد، کار مولد و مشخصی در گرجستان داشته باشد و بتواند ثابت کند که یک شهروند مفید و مولد برای این کشور است. بسیاری از شهروندان ایرانی که در گرجستان اقامت یک ساله گرفته‌اند «موفق به تمدید آن نشده‌اند.»
سیل سرمایه همچنان از کشور خارج می‌شود و سکوت مسوولان ذیربط در مقابل عملکرد سودجویانی که با جان و مال انسان‌ها معامله می‌کنند همچنان ادامه دارد. سکوتی که بیم آن می‌رود علامت رضایتی باشد برای خروج سرمایه‌هایی که کشور همچنان تشنه و نیازمند آن است. گذشته از عملکرد مسوولان و ناظران عملکرد موسسات مهاجرتی اما افرادی که خواهان مهاجرت هستند و تصور زندگی در دنیایی متفاوت را در سر می‌پرورانند باید چشم بر واقعیت باز کنند. واقعیتی که گویا بزرگی وصف‌ناپذیر آن دلیلی برای دیده نشدن است. سراب کوچ بی‌شباهت نیست به داستان فیل در تاریکی مولانا.
