شرط انفساخ عقد بیع
آموخته ها و اندوخته های یک دادفر
شرط انفساخ عقد بیع به دلیل عدم پرداخت چک
علی صابری
چنانچه در معامله شرط شود در صورت عدم پرداخت وجه چک در موعد مقرر معامله فسخ‌شده محسوب می‌شود؛ درصورتی‌که در موعد مندرج در چک معادل آن وجه در حساب صادرکننده باشد اما در روز ارائه چک به بانک چک به جهت کسر موجودی با گواهی عدم پرداخت مواجه شود شرط فاسخ محقق نشده است چراکه در تاریخ مقرر در چک معادل آن وجه در بانک موجود بوده است.
شماره دادنامه قطعی :
930997090780025
تاریخ دادنامه قطعی :
خلاصه جریان پرونده
خانم م.ح. دادخواستی به‌طرفیت آقای م.ح. به خواسته 1- انفساخ عقد بیع موضوع مبایعه‌نامه 31637 مورخ 90/12/18 مقوم به 50.000.010 ریال 2- الزام خوانده به استرداد مبیع مقوم به 50.000.010ریال و. . . تقدیم محاکم عمومی همدان نموده و توضیح داده، طبق مبایعه‌نامه مورخ 90/12/18 اقدام به انعقاد بیع با خوانده در خصوص سه دانگ از شش‌دانگ مشاع از یک قطعه زمین به مساحت 120/40 مترمربع به پلاک ثبتی شماره. . . . واقع در بخش یک همدان در قبال 2.200.000.000ریال نموده‌ام. در مبایعه‌نامه مقرر گردیده ثمن معامله طی چند فقره چک تأدیه گردد و به‌موجب شرط ضمن عقد مندرج در مبایعه‌نامه شرط گردید »درصورتی‌که هر فقره از چک‌ها وصول نگردد این قرارداد به خودی به خود فسخ گردیده و ملک در اختیار فروشنده می‌باشد« مع‌الأسف چک شماره 40/714148/1316 مورخ 91/2/25 به مبلغ 190.000.000 تومان عهده بانک م. به دلیل فقدان موجودی منجر به گواهی عدم پرداخت‌شده و وجه آن تأدیه نگردید. لذا شرط ضمن عقد تحقق‌یافته و موجب فسخ خودبه‌خود و انفساخ عقد بیع گردیده است و درخواست طبق خواسته دارم. شعبه 4 دادگاه عمومی همدان پس از دستور تعیین وقت و دعوت متداعیین دادگاه با حضور وکیل خواهان و شخص خوانده تشکیل، دادگاه پس از استماع اظهارات وکیل خواهان و ثبت لایحه تقدیمی وی و همچنین دفاعیات خوانده، در پایان جلسه دستور استعلام وضعیتی ثبتی ملک صادر که پس از وصول پاسخ اداره ثبت، ختم رسیدگی را اعلام و طی دادنامه 00400796 مورخ 92/9/20 این‌چنین مبادرت به صدور حکم نموده است ». . . . نظر به مجموع اوراق و محتویات و صرف‌نظر از وصول وجه چک موصوف توسط وکیل خواهان (همسر وی) در مورخ 91/6/5 از بانک محال‌علیه و سپس توافق وکیل مذکور (همسر خواهان بنام آقای ع.ی.) در همان تاریخ با خوانده جهت اعلام رضایت نسبت به همدیگر در دادگستری همدان (که البته وکیل خواهان در جلسه دادگاه مدعی عزل وکیل موصوف نگردیده) چون برخلاف آنچه خواهان در دادخواست مطروحه در مورد شرط ضمن عقد قید نموده باملاحظه قرارداد مشخص می‌گردد شرط مذکور بدین نحو قید گردیده »درصورتی‌که هر فقره از چک‌ها در موعد مقرر وصول نگردد این قرارداد به‌خودی‌خود فسخ گردیده و ملک در اختیار فروشنده می‌باشد« که دادگاه با بررسی مدارک ارائه‌شده از سوی خوانده به‌ویژه گواهی شماره 36-2588 مورخ 91/2/28 صادره از بانک محال‌علیه و صورتحساب صادره از همان بانک ملاحظه می‌نماید در »موعد مقرر« یعنی تاریخ قیدشده در روی چک (91/2/25) وجه چک موصوف در بانک تأدیه گردیده بود لکن #خواهان جهت وصول آن مراجعه‌ای ننموده است بنابراین شرط قید شده در قرارداد با عدم مراجعه خواهان به بانک در موعد مقرر منتفی گردیده و دیگر قابل استناد از جانب خواهان نمی‌باشد، بنابراین دادگاه دفاعیات خوانده را موجه ندانسته و با عنایت به اصل لزوم قراردادها دیگر حقی برای خواهان متصور ندانسته و با استناد ماده 197 آیین دادرسی مدنی حکم به بی‌حقی خواهان در دعوی مطروحه صادرواعلام می‌گردد . . . وکیل خواهان ظرف مهلت مقرر پس از اتمام مدت تجدیدنظرخواهی، دادخواست فرجامی تقدیم که پس از طی تشریفات قانونی پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است، دادخواست فرجامی و لایحه دفاعیه فرجام‌خوانده به هنگام شور قرائت خواهد شد.
به تاریخ بالا هیئت شعبه تشکیل پس از قرائت گزارش عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره انجام چنین رأی می‌دهد.
رأی شعبه دیوان عالی کشور
ایراد موجه و مؤثری بر دادنامه فرجام‌خواسته به شماره 00400796 مورخ 92/9/20 شعبه 4 دادگاه عمومی همدان که موجبات نقض آن را فراهم آورد به عمل نیامده است و نظر به اینکه رأی مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده صادر گردیده، مستنداً به ماده 370 قانون آیین دادرسی مدنی با ردّ فرجام‌خواهی، رأی مذکور ابرام و پرونده اعاده می‌شود.
رئیس شعبه 18 دیوان عالی کشورـ مستشار
احمدی ـ شمس/پژوهشگاه قوه قضاییه
